Bij het horen van de taal Chinees denken veel mensen aan het leren van karakters. Vaak wordt er gevraagd of mijn leerlingen ook karakters moeten leren lezen en schrijven. Mijn antwoord daarop is steevast: “Ja” of “Ja, natuurlijk!” Leerlingen denken bij het kiezen van het vak Chinees ook bijna altijd aan het karakterschrift. Bij sommigen is dit zelfs de belangrijkste reden om dit vak te kiezen: ze willen die rare tekens leren lezen en schrijven. Ik ben dan ook van mening dat ik de leerlingen al snel een aantal karakters moet leren. Maar niet zomaar! Nee, eerst krijgen ze van mij uitleg over de karakters.
Het ligt een beetje aan de leeftijd van de groep hoe ik het onderwerp karakters introduceer. Bij oudere leerlingen of volwassenen begin ik vaak met de indeling van karakters in drie groepen: pictogrammen, ideogrammen en samengestelde karakters.
Bij de uitleg over de pictogrammen laat ik de leerlingen vaak een oefening doen waarbij ze zelf bedenken hoe ze een karakter zouden schrijven. Ik vraag ze dan om bijvoorbeeld zelf een karakter voor boom te bedenken en dit dan te vergelijken met het karakter 木. Met mond of zon gaat dit vaak ook heel goed. Het voordeel hiervan is, dat ik de leerlingen kan laten zien dat de karakters op een logische manier tot stand gekomen zijn. Ze leren al een paar basis-karakters en bovendien zijn al deze karakters ook radicalen: op die manier leer ik ze dus ook al een paar belangrijke radicalen. Nadat de leerlingen een paar karakters zelf hebben geprobeerd, leg ik ook nog een aantal karakters uit. Bijvoorbeeld 车, dat een wagen van boven gezien is (hier schrijf ik ook altijd het traditionele karakter bij, aangezien dat veel duidelijker is). Een ander leuk voorbeeld is 看, dat bestaat uit een hand boven een oog. Het betekent dan ook “kijken”.
De ideogrammen zijn iets moeilijker. Deze laat ik de leerlingen niet tekenen, maar ik leg uit hoe ze in elkaar zitten. Het karakter 明 kunnen de leerlingen (doordat ze 日en 月 al gehad hebben bij de pictogrammen) soms zelf raden. Ik vind het heel nuttig om deze karakters uit te leggen, omdat deze woorden snel daarna in de les geleerd zullen gaan worden. Het karakter 王 is ook een ideogram: de middelste horizontale streep stelt de koning voor die tussen de hemel (de bovenste streep) en de mensen op aarde (de onderste streep) contact kan leggen. Ik heb 好 en 明 trouwens bij deze groep geplaatst, omdat er twee betekeniselementen zijn samengevoegd. Bij een samengesteld karakter is zowel een semantisch als een fonetisch deel aanwezig, oftewel een deel dat de betekenis aangeeft en een deel dat de uitspraak aangeeft.
Het makkelijkste voorbeeld om de samengestelde karakters uit te leggen is 妈. Mijn leerlingen kunnen dit meestal heel snel zelf uitleggen. De andere karakters die ik als voorbeeld gebruik (zie hier beneden) hebben soms wat meer uitleg nodig, omdat de leerlingen die nog nooit gezien hebben. Het is dan wel een feest van herkenning als ze bijvoorbeeld 荷 voor het eerst leren.
Bij jongere leerlingen vind ik het wel belangrijk dat ze ongeveer weten hoe karakters ontstaan zijn, maar ik geef hen niet zo’n uitgebreide uitleg als bij de oudere leerlingen. Vorige week heb ik een deel van mijn les in een brugklas gevuld met karakters tekenen. Ik vertelde de leerlingen eerst iets over karakters: hoe oud ze ongeveer zijn, hoe veel het er zijn, en dergelijke. Daarna zette ik hen aan het werk door zelf karakters te verzinnen. Telkens zei ik een woord waar een karakter voor verzonnen moest worden, waarna de leerlingen hun versie van dit karakter in hun schrift tekenden. Dan riep ik één leerling aan het bord die het karakter mocht tekenen. Als een ander iets heel anders had verzonnen, mocht hij het ook nog op het bord tekenen. Daarna tekende ik het karakter zoals het er vroeger uitzag en zoals het nu geschreven wordt. De volgende les zal ik op deze manier nog een paar karakters behandelen en aan het einde van de les wordt hun kennis getest in een opdracht waarbij ze achter elke rij karakters, die de evolutie laat zien van het oorspronkelijke karakter tot het karakter zoals het nu is, het huidige karakter moeten tekenen.
De leerlingen waren erg enthousiast en ik heb ze door deze uitleg al bekend gemaakt met een aantal karakters en een aantal veel voorkomende radicalen. Waarschijnlijk vergeten ze deze niet snel!